Hieronder volgen reacties van cursisten, Dus heeft u linkjes, boektitels of andere informatie die u met anderen wilt delen? Dan kunt u een mail sturen naar info@maieutiek.nl onder vermelding reactie Harari, of u gaat naar het iende van de pagina reacties en vult in de daarvoor bestemde ruimte zelf een reactie toe. Het kan enige tijd duren voordat u op de pagina zelf uw reactie terugziet. De moderator moet toestemming geven om het te plaatsen. Dit om reclame buiten de deur te houden.
Reacties: 2019 voorjaar Harari
Harari 2019.
Twee mogelijk interessante docu’s op tv:
De waterstofrevolutie begint in het Noorden
zondag 10 febr. VPRO Tegenlicht, zondag 10-2 NPO2 21.05-22.00uur
1984 versie 10.0. De documentaire Pre-Crime kijkt in het koffiedik van algoritmes.
woensdag 13 februari. 2Doc, NPO2, 23.15-0.15
Van: Ger Dikhoff
Onderwerp: onzindelijk denken
ik heb het boekje nog niet opgespoord maar deze is ook wel leuk:
dagblad Trouw – de verdieping
Taalvandalisme en schijnfilosofie
Hans Driessen– 21 september 2002
Een van de opwindendste controverses uit de geschiedenis van de filosofie, die tussen Hegel en Schopenhauer, werd in Nederland, begin 20ste eeuw, door twee filosofische autodidacten nog eens dunnetjes overgedaan: Bolland en Dèr Mouw. De eerste bekleedde een leerstoel in de filosofie; de tweede ambieerde er een en werd er, ten onrechte, niet toe geroepen. Ook op dit punt gaat de vergelijking tussen de beide opposantenparen dus op: Hegel orakelde vanaf zijn prestigieuze leerstoel te Berlijn, terwijl Schopenhauer, die zeker na Hegels dood het hoogleraarsambt had verdiend, ertoe veroordeeld was zijn gif op papier te spuien, in volstrekte anonimiteit.
Grofweg genomen gingen beide debatten in laatste instantie over gebruik en misbruik van taal in de filosofie, en stonden nuchterheid en bevlogenheid tegenover elkaar.
Johan Andreas Dèr Mouw (1863-1919) was van huis uit classicus. In die hoedanigheid doceerde hij zestien jaar lang aan het gymnasium van Doetinchem, totdat hij in 1903, na een felle lastercampagne, na twee zelfmoordpogingen en een rechtszaak gedwongen werd ontslag te nemen. Al tijdens zijn studie had Dèr Mouw zich afgewend van het dogmatische protestantisme, en zijn heil gezocht bij de kritische filosofie van met name Kant. In het decennium na zijn ontslag wijdde hij zich opnieuw aan de filosofie wat resulteerde in een groot aantal publicaties. Vanaf 1913 hield hij het wat de filosofie betreft voor gezien en publiceerde onder de naam ‘Adwaita’ vrijwel alleen nog maar poëzie.
Gerardus Bolland (1854-1922) is het schoolvoorbeeld van iemand die zich geheel op eigen kracht vanuit een kansarm milieu opwerkt tot een algemeen geachte en bewonderde positie. De weg naar de roem was lang en bochtig: priesterseminarie (voortijdig verlaten wegens geloofsafval), kweekschool, onderwijzer, leraar Engels te Batavia (1882-1896) en ten slotte vanaf 1896 tot aan zijn dood hoogleraar wijsbegeerte te Leiden. Wanneer hij zijn doel, serieus genomen te worden in de hoogste academische kringen, bereikt heeft omschrijft hij zichzelf met onverholen trots als een ‘autodidact zonder academische antecedenten op de filosofische cathedra’.
Met iemand die zijn positie zo zwaar bevochten heeft is het kwaad kersen eten, dat ondervond eenieder die het waagde Bolland in enigerlei opzicht aan te vallen – zelden is er door iemand zozeer met de botte bijl gepolemiseerd als door hem. Zelden ook is de katheder zozeer misbruikt tot het ventileren van bedenkelijke meningen over mens en maatschappij die voortvloeiden uit een rabiate onverdraagzaamheid, in het bijzonder jegens katholieken en socialisten. Het zal vooral die onverdraagzaamheid zijn waaraan Dèr Mouw, die de gevolgen ervan aan den lijve ondervonden had, zich gestoten heeft.
Bollands grootste filosofische prestatie is dat hij het sluimerende hegelianisme (dat aan het einde van de negentiende eeuw op sterven na dood was) nieuw leven inblies. Hoewel hij dankzij zijn Hegel-uitgaven ook in Duitsland grote faam genoot, was hij toch vooral de verpersoonlijking van het neo-hegelianisme in de Lage Landen. Hier was hij de onbetwiste autoriteit en waakte hij als een kettinghond over de zuiverheid van de door hemzelf gewaarmerkte Hegel-interpretatie. Hegel sprak voortaan niet meer Duits maar Bollands.
Het is nu juist dit Bollands dat op Dèr Mouw werkt als de rode lap op een stier. Dèr Mouw wantrouwt de grote woorden van Bolland, die bij nader toezien dienen om de verwardheid van zijn denken aan het oog te onttrekken. Het retorisch kabaal, het aplomb waarmee Bolland zijn denkwerk aan de man brengt, moet het gebrek aan zinnige gedachten verhullen. ,,Beweringen die er van buitenaf erg filosofisch uitzien en dus, als ze met pathos worden voorgedragen, op menigeen allicht indruk maken, blijken bij nauwkeurige ontrafeling reine nonsens te zijn, en argumenten niets dan schijnargumenten.” Onzindelijk denken leidt tot onzindelijk schrijven, en omgekeerd. Onzuiverheid van taal, het veelvuldig goochelen met woorden, het geschuif met betekenis van woorden – dat alles duidt op onzuiverheid van denken. Wat zich niet in mensentaal laat formuleren is de moeite van het overpeinzen niet waard.
Dèr Mouw stelt in zijn polemiek met Bolland een onhebbelijkheid aan de kaak waarmee tal van filosofen, uit verleden en heden, behept zijn. Filosofen die zo nodig nieuwe woorden moeten munten of de gangbare betekenis van woorden miskennen, verdienen wantrouwen. Wie zijn gedachten niet in gewone taal kan uitdrukken, moet zich eerst maar eens afvragen of dat niet aan de gedachten ligt, in plaats van dat hij de taal met geweld naar zijn denkgrillen modelleert. Wie de filosofie een goed hart toedraagt dient zich verre te houden van elk taalvandalisme!
Hartelijke groet,
Ger.
—
Deze e-mail is verzonden vanuit het contactformulier op Maieutiek (http://www.maieutiek.nl)