Hier kun je als cursist informatie met elkaar delen. Dus zet je linkjes, boeken en gedachten hier neer.
Het duurt even voor je je bericht geplaatst ziet, want de moderator moet eerst op oké klikken dit om te voorkomen dat het volloopt met reclame
Reacties Isis Ontsluierd 2024
Voorbeeld van ander paradigma op mens en natuur waarin de kunst vooroploopt.
Hier een link naar de film From Magma to Mankind door Egill Saebjörnsson, hij legt in deze surreële lezing uit waarom we volgens hem allemaal voortkomen uit magma.
De evolutieleer stelt dat wij, mensen en dieren (en trollen), afstammen van eencelligen. Maar voor Saebjörnsson ontbreken er een paar stappen: metalen en kristallen horen ook bij de wereld, en moeten ook ergens zijn ontstaan. Zo komt hij, met allerlei vrolijke en verrassende associaties, tot de conclusie dat de mens, onze emoties, gedachtes én alles om ons heen is ontstaan uit magma. En dat de vraag of er leven op Mars is, volkomen overbodig is. Laat ons eerst maar eens leren met onze eigen planeet om te gaan.
https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=4-M2Srec0mw
informatie over intonature
https://intonature.net/
Natuur krijgt rechten en een eigen voogd in Zuid-Limburgse Eijsden-Margraten
Eijsden-Margraten is de eerste gemeente van Nederland die rechten aan de natuur toekent. Een motie van de lokale partij PRO (een fusie van GroenLinks, PvdA en D66) om de natuur als rechtspersoon te erkennen, kreeg afgelopen week een meerderheid in de gemeente in het Zuid-Limburgse Heuvelland.
Haro Kraak14 november 2023, 20:30
Natuurgebied Eijsder Beemden, hier ondergelopen door de hoge stand van de Maas.
Beeld ANP / Chris Keulen
Natuurgebied Eijsder Beemden, hier ondergelopen door de hoge stand van de Maas.Beeld ANP / Chris Keulen
Met de status als rechtspersoon wordt de natuur door het rechtssysteem erkend als zelfstandige entiteit, net als mensen of bedrijven. Mensen kunnen dan ook namens de natuur rechtszaken aanspannen. In Eijsden-Margraten is het idee dat een voogd daarvoor verantwoordelijk is.
Uit andere media
‘Tot onze grote verbazing stemde de grootste fractie, EML, voor de motie’, zegt initiatiefnemer Franklin Boon van PRO. ‘Ik was geëmotioneerd toen ik besefte dat er echt iets belangrijks was gebeurd. We kunnen niet langer wachten om de belangen van de natuur serieus te nemen.’
Hoewel dit een unicum is in Nederland, zijn er internationaal verschillende voorbeelden. De lagune Mar Menor in Spanje en de rivier de Whanganui in Nieuw-Zeeland hebben al een rechtspersoonlijkheid. In Ecuador zijn de rechten van ‘Moeder Aarde’ opgenomen in de Grondwet. In 2011 werd voor het eerst een rechtszaak gewonnen in het voordeel van de Ecuadoraanse rivier Vilcabamba. In ruim dertig lokale gemeenschappen in de Verenigde Staten en in twee districten in Noord-Ierland heeft de natuur rechten.
Over de auteur
Haro Kraak is verslaggever van de Volkskrant. Hij schrijft over cultureel maatschappelijke onderwerpen als identiteit, gender, polarisatie, extremisme en levenseinde.
In Nederland is Jessica den Outer, auteur van het dit jaar verschenen boek Rechten voor de Natuur, een van de toonaangevende stemmen in dit debat. Zij is als adviseur betrokken bij de motie in Zuid-Limburg. ‘De landelijke politiek is al bezig met dit onderwerp’, zegt zij. ‘D66 schrijft aan een wetsvoorstel voor de Waddenzee. De Partij voor de Dieren wil rechten voor de natuur opnemen in de Grondwet. Deze gemeente heeft nu gezegd: wij gaan daar niet op wachten, wij nemen zelf die pioniersrol op ons.’
Als de natuur rechten krijgt, rijst vanzelf de vraag: maar wie spreekt dan namens haar? En wat wil de natuur eigenlijk? ‘Ja, dat is een goeie’, zegt Boon. ‘We krijgen ook al de vraag: gaat iedere ekster nu meepraten? Nee, je moet de natuur zien als een eenheid, een ecosysteem. Neem het Savelsbos bij ons in de gemeente. Daar is sprake van loslopende honden en mountainbikers. Dat bos lijdt daaronder. Het bos kan straks zeggen: ik heb recht van spreken en deze ontwikkelingen bevallen mij niet.’
De gemeente laat onderzoek doen naar hoe belangenbehartiging van de natuur op andere plekken in de wereld geregeld is. De partij PRO denkt aan een voogd, bijvoorbeeld geselecteerd uit een pool van natuurorganisaties, lokale burgers en wetenschappers. ‘We willen partijen als Staatsbosbeheer, Natuurmomenten, Heemschut en Stichting Natuurlijk Geuldal bij elkaar zetten’, zegt Boon. ‘En dan vragen: wat zijn de ideeën? We moeten heel goed in kaart brengen wat de implicaties zijn. Het mag niet zo zijn dat we hiermee alleen maar dwars gaan liggen. We willen constructief zijn.’
N.a.v. het eerste college Isis Ontsluiert 2024 kwam ter sprake een spiegel van de huidige tijdgeest .
Hiervoor is een aanbeveling het boek van Patrick Dassen , historicus te Leiden , uitgegeven door Van Oorschot . Titel : ” De Weimar republiek ” ; over de kwetsbaarheid van de éérste democratie in Duitsland . ” Een hoogst actueel boek , dat leest als een voortreffelijk geschreven politieke thriller , NRC ” Tot stand gekomen met financiële ondersteuning van het Geert Mak Fonds .
Ik las het ook als een anamnese van de huidige tijdgeest , zéér goed en spannend geschreven , maar wel met een waarschuwing : onze kwetsbaarheid is enorm .
Tot 8 april 2024 is er in museum Kranenburgh in Bergen (NH) de tentoonstelling Farming Textiles te zien van Diana Scherer. In hoeverre kan de mens natuurlijke processen beïnvloeden? En wat betekent dat voor de rol of positie van de mens in zijn natuurlijke leefomgeving? In haar werk zoekt Diana Scherer de grenzen op tussen plantencultuur- en -natuur. Daarmee stelt ze vragen over wat natuurlijk is en wat niet. Haar werk gaat over de spanning tussen de menselijke drang om de natuur te willen beheersen en de onbeheersbare kracht van de natuur zelf.
De tentoonstelling sluit mooi aan bij deze collegereeks. Van harte aanbevolen!
De lezing van ‘De onderwerping’ is voor mij als geboren pessimist geen onverdeeld genoegen. Ik lees het boek als een bewijs voor dat de mens – in ieder geval de westerse – van meet af aan met ‘onderwerpen’ bezig is. Met andere woorden: het is de aard van het beestje.
Aanvankelijk lijkt er tegenbewijs te zijn in het bestaan van tradities buiten de westerse die gemeen hebben “dat ze mensen als deel van een gesloten systeem zien” (Blom 21). Maar het betreft oude vormen (Dao en Azteken) dan wel gemarginaliseerde samenlevingen, vaak samengevat als ‘oorspronkelijke bewoners’. Deze vormen zijn en worden nog altijd, door de brute kracht van het ‘Westen’ overschaduwd.
Als tegengif wendde ik mij tot Hannah Ritchie met haar boek ‘Niet het einde van de wereld’. Ik ben nog niet ver gevorderd, maar ik word daar geconfronteerd met optimisten, waar ik van nature wantrouwig tegenover sta. Zij gaat mij overtuigen van het feit dat “de problemen weliswaar groot en indringend zijn, maar ook oplosbaar” (p. 13)
Ritchie neemt wel afstand van ‘onvoorwaardelijk optimisme’. Dat stelt mij enigszins gerust, maar helemaal veilig voel ik me nog niet. Help!
De ontsluiering van Isis gaat mij hopelijk weer wat vrolijker stemmen!
PS. Nog een detail bij de dia’s van het eerste college: de elfde dia stelt “dat de opdracht die God aan Adam en Eva geeft als ze het paradijs verlaten wordt tot ‘onderwerp de aarde’. Maar God was er eerder bij, namelijk meteen bij de schepping, dus toen alles nog koek en ei was. We moeten zeker op de VU, de Bijbel trouw volgen. 😊Ook Blom houdt zich daaraan (zie p. 85)
Naslagwerk De grote filosofen
Het boek “The Little Book of Philosophy” is een verzameling van alle grote westerse filosofen op volgorde van tijd. Van elke filosoof worden zijn/haar ideeën en grote werken in 1 a 2 pagina’s omschreven met groot bovenaan een kenmerkende omschrijving in een paar woorden.
Ik vind dit perfect als een soort naslag werk tijdens het lezen van filosofische boeken.
Beste Petra,
Naar aanleiding van het boeiende eerste college heb ik een paar opmerkingen.
1. Ik dacht bij het onderwerp natuur-wetenschap aan het werk van kunstenares Diana Scherer (Museum Kranenburgh). Prachtige ‘weefsels’ van wortelstructuren. Ze werkte samen met wetenschappers uit Nijmegen om wortelstelsels te onderzoeken. Iemand anders noemt haar ook al bij de Reacties.
2.Bij een zin uit de Hand-out (van een overigens (nog) niet behandelde dia) heb ik een opmerking:
Blom schrijft in De Onderwerping (2023) hoe de vertalingen van de Bijbel in
diverse talen maakte dat de opdracht die God aan Adam en Eva geeft als ze
het paradijs verlaten wordt tot ‘onderwerp de aarde’.
De passage ‘onderwerp de aarde’ komt niet voor bij de passage over het verlaten van het paradijs, wel in het eerste scheppingsverhaal, hoewel tegenwoordig niet meer in die bewoordingen.
Genesis 1, 28 …..bevolk de aarde en breng haar onder je gezag: heers over de vissen van de zee, over de vogels van de van de hemel en over alle dieren die op aarde rondkruipen. (Statenvertaling – inderdaad- : onderwerpt haar).
Bij het verlaten van het paradijs staat:
Genesis 3,23: Hij stuurde de mens weg uit de tuin van Eden om de aarde te gaan bewerken, waaruit hij was genomen. (Statenvertaling: ‘bouwen’.) Dat is toch iets anders dan onderwerpen.
3. Isis (als godin van de natuur) zou hebben gezegd; Geen sterveling heeft mijn sluier opgelicht (Hadot, p.14). Onlangs las ik iets vergelijkbaars over een oude Egyptische scheppingsmythe.
Voordat alle goden er zijn, is er de oeroceaan Nun en Berg (Atum).
Er is een hymne: ‘Een is Atoem die zich voor jullie verborgen houdt, die zich voor de goden verbergt, niemand kent zijn wezen’.
Misschien is er een verband?
Ik verheug me op de volgende colleges.
Met vriendelijke groet,
Lida Ruitinga
Amstelveen.
De tekst ‘onderwerpt haar ( de aarde) komt inderdaad uit Genesis 28:1. Dat is direct na de schepping van Adam en Eva. En het is dus niet, zoals ik schreef in PowerPoint 1 dia 11, bij het wegzenden uit het paradijs.
Petra Bolhuis
Een aantal mensen vroeg mij naar kinderboeken voor basisschool kinderen. Ik heb wat rondgevraagd en gekeken en de titels die meerdere mensen noemden namelijk van Stine Jensen en Jostein Gaarder staan ook in dit lijstje van de Amsterdamse bibliotheek
https://www.oba.nl/top-10/top-10—filosofie-voor-kinderen.html
En ik vond deze tips https://filosovaardig.nl/blog/filosoferen-met-boeken/filosofische-kinderboeken/
en zelf vind ik de strips en kinderboeken van Harari ook heel goed. Harari en Gaarder worden aangeraden vanaf 10 of zelfs 15, maar dat hangt echt van het kind af.
Petra Bolhuis
Opnieuw ‘rechten voor de natuur’ in het nieuws. Nu ook met woorden over: doen we het voor de mens of doen we het voor de natuur of beide’? Zie: https://redpers.nl/2024/02/14/rechten-voor-de-natuur-moeten-de-natuur-een-stem-geven-in-de-rechtbank/
Geachte mevrouw Bolhuis
Hartelijk dank voor uw mooie college gisteren, ik hoorde daar de naam Jessica den Outer voorbijkomen, kijkend op internet heeft zij inderdaad een ambitieuze website. Maar zij bracht mij ook weer een herinnering aan Dorine van Norren, waarvan ik alweer een jaar of langer geleden een lezing heb mogen bijwonen.
https://youtu.be/y8rmNAR0QDM
Maar dit “natuur” besef begint ook filosofisch steeds meer bij anderen door te dringen, allereerst Markus Gabriel, ik had u deze naam al eerder toegestuurd, maar ja u was indertijd niet content met betrekking tot zijn moraal. Maar hij blijft volgens mij, ook hier weer, iemand met buitengewone kwaliteiten en verwijst daarbij onder andere naar Alice Crary, Chistine Kosgaard, Vinciane Despret en nog vele vele anderen.
Ook hoorde ik iemand een buitengewoon bevlogen natuur verhaal houden waarin onder andere de boeken van Robert Musil (de man zonder eigenschappen) , “de onderwerping” van Philipp, met dubbel p dus, Blom, bekend van vele boeken onder andere “het verdorven genootschap”, “Vibrant Matter A Political Ecology of Things” van Jane Bennett , deze naam heeft u volgens mij ook eens genoemd, Simone Weil en natuurlijk Bruno Latour en in zijn voetspoor Arjen Kleinherenbrink werden genoemd.
Verder een lezing van Henk Manschot “blijf de aarde trouw” waarin naast Nietzsche ook de uitdrukkingen terrasofie en ecosofie voorbijkwamen.”Blijf de aarde trouw” is ook de titel van een van zijn boeken.
En tot slot de term apocalypsofie die door mevrouw Lisa Doeland is neergezet als titel van haar boek. Zij richt zich voornamelijk ook op ons afval. Deze term ben ik ook bij Jacques Derrida tegengekomen.
Mooi en wellicht niet verrassend dat ik hier voornamelijk vrouwen noem.
Hieronder nog wat details over Dorien van Norren, Markus Gabriel en Lisa Doeland
Met vriendelijke groet
JJ den Houting
Dorine van Norren is 25 jaar diplomaat en rijksambtenaar; en daarnaast wetenschapster en kunstenaar. Zij studeerde Nederlands en Internationaal Recht aan de Vrije Universiteit Amsterdam en promoveerde in 2017 in de rechten (Tilburg) en ontwikkelingsstudies (Amsterdam) op de relatie tussen de Duur-zame Ontwikkelingsdoelen en een vergelijkend onderzoek tussen de Afrikaanse Ubuntu-filosofie (Zuid-Afrika), Indiaanse welzijns-begrippen (Ecuador, Buen Vivir en Rechten voor de Natuur) en boeddhistische ontwikkelingsconcepten (Bhutan, Bruto Nationaal Geluk).
Zij publiceerde wetenschappelijke artikelen over ontwikkelingssamenwerking. Zij geeft regelmatig lezingen in binnen en buitenland over haar proefschrift. Ook blogde en schreef zij onder andere voor de One World, Broker Online, Atlantisch Perspectief, NRC, Trouw, De Helling, Down to Earth magazine, Eco-nomische Statische berichten, Diplomat Magazine, MaatschappijWij, New Financial Magazine. Zij had vier exposities van haar tentoonstelling (Wiel van Waarden) in het Afrika Studie Centrum in Leiden, de Alliance Française in Rotterdam, het Rathenau instituut in Den Haag en in Etten.
Rechten voor de Natuur zijn voor het eerst opgenomen in de grondwet van Ecuador (2008). Dit stoelde op het bredere welzijns-begrip Buen Vivir, ontleend aan de wijze van leven van inheemse volken, in dit geval de Quecha volken van de Andes. Hun begrip Sumak Kawsay, Goed Leven, gaat over leven in harmonie met de Natuur. Daarin is het vanzelfsprekend dat Moeder Aarde ook rechten heeft en dat er wederkerigheid wordt betracht in alle relaties met levende wezens. In het Westers juridisch systeem is dit vertaald naar Rechten voor de Natuur. Sindsdien vonden vele rechtszaken plaats in Ecuador, onder andere over mijnbouw, landbouw en beschermde dieren, waarin het recht van de Natuur werd gewogen tegen andere belangen. Rechten voor de Natuur is inmiddels een brede wereldwijde beweging waar ook aan bepaalde gebieden rechtspersoonlijkheid is gegeven zoals in Nieuw Zeeland en in Spanje.
Markus Gabriel over zijn boek “de mens als dier”
De mensheid staat op de rand van de afgrond. Om onze dreigende zelfvernietiging te voorkomen, moeten we ons beeld van de wereld en van onszelf radicaal herzien. Daarom pleit Markus Gabriel voor een Nieuwe Verlichting, waarin de mens als dier centraal staat. Op originele wijze verbindt hij de filosofische traditie met de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Door zelfonderzoek van ons dier-zijn kunnen we leren de natuur in en buiten ons te herkennen als iets radicaal vreemds dat we niet kunnen en mogen beheersen. In De mens als dier neemt Markus Gabriel de lezer mee op zoek naar onze menselijkheid, onze dierlijkheid en de grenzen van wat we kunnen weten.
Resteert Lisa Doeland
https://youtu.be/Xe0JN7C86DM
https://youtu.be/qf4IM_ES6yI
https://youtu.be/w8-iJOsUMYA
Filosofe Lisa Doeland daagt uit tot kritisch denken over de illusie van recycling en groene groei. Een verhelderend perspectief op onze ecologische crisis en hoe we ermee kunnen omgaan.
‘Doeland maakt vakkundig gehakt van onrealistische ideeën.’ – NRC
‘Het boek Apocalypsofie staat vol prachtige metaforen en intrigerende provocaties.’ – De Standaard
‘Lisa Doeland schrijft neer wat we weten maar nauwelijks durven uitspreken.’ – Paul Verhaeghe
Leven gaat onvermijdelijk gepaard met verlies, met verval en met afval – wie leeft maakt vuile handen en laat een ecologische voetafdruk achter. Toch dromen we liever van recycling zonder restjes binnen een circulaire economie, van een wereld waarin alles zich laat opruimen en oplossen. Lisa Doeland confronteert ons met het illusoire karakter van deze ‘Groene droom’. Apocalypsofie stelt niet gerust, maar biedt wel handvatten voor leven in tijden van uitsterving. Waar het op aankomt, is jezelf steeds de vraag stellen hoe je dat zo goed mogelijk kunt doen.
Filosoferen is leren om te sterven, stelden onder andere Socrates en Montaigne. In tijden van ecologische catastrofe moeten we echter niet alleen met onze sterfelijkheid om leren gaan, maar ook met onze ‘uitsterfelijkheid’. Hoe kan de filosofie ons leren om uit te sterven?
‘Wat als er niemand meer over is om überhaupt nog de vraag te stellen naar het goede, het ware, en het schone?’
Hallo Petra,
In de podcastserie Groene Oren van Staatsbosbeheer vertellen planten, bomen en dieren zélf hun verhaal: wie zijn ze, hoe ziet hun dagelijks leven er uit? En hoe is het om vanuit hun perspectief de wereld te ervaren?
Interessant hoe podcastmakers zich inleven in planten, bomen en dieren en….. ook regelmatig hilarisch.
Er wordt ons als mens een spiegel voorgehouden!
Voor Petra:
Ik kan me natuurlijk vergissen, maar ik vermoed dat in de titel van dia 7 voor het 4de college ‘epicentrum’ bedoeld is waar ‘episch centrum’ staat.
Is het een – op zichzelf grappige – verschrijving of zie ik iets over het hoofd?
Ik had graag de credits gehad voor deze woordspeling, maar het is inderdaad een verschrijving.
Petra
Volgens mij worden op dia 9 van het vierde college twee Bacons samengevoegd: Roger Bacon (ca. 1214 – ca. 1294) en Francis Bacon (1561-1621)
Roger is, zoals vermeld “een monnik die de natuur wil onderwerpen met techniek als wapen tegen de antichrist” (Hadot p.135). Francis wordt “gezien als de eerste theoreticus van de methodes en verwachtingen van de experimentele wetenschap” (Hadot p.139)
Zo valt het dus wel mee met de “ironie” van de moderniteit…
Ha Jan,
Het zinnetje in de dia wekt inderdaad verwarring.
Roger bacon en Francis Bacon zijn beiden monnik, hebben beiden kritiek op de wetenschap van hun tijd en worden beiden aangehaald door Hadot. Het aangehaalde zinnetje over de antichrist is van Roger Bacon . De Bacon op blz. 113 die de natuur wil martelen is echter wel degelijk Francis Bacon. Ook in hun harde onderwerping van de natuur lijken ze op elkaar. beiden worden nu gezien als modern en hun tijd ver vooruit. Ik had dit echter niet even snel in één laatste dia moeten stoppen.
Groet, Petra
TIP:
huidige tentoonstelling ‘de schepping van de wereld’ in het Catharijneconvent in Utrecht
” door het observeren en bestuderen van het heelal, het menselijk lichaam, de natuur en de aarde krijgen mensen steeds weer nieuwe inzichten.Het begin van de zgn wetenschappelijke revolutie in de zestiende eeuwvormt het vertrekpunt van de tentoonstelling. Aan de hand van bijzondere instrumenten, baanbrekende boeken en oude en hedendaagse kunst verkennen we de steeds wisselende verhoudingen tussen natuurwetenschappen en het christendom, tot op de dag van vandaag”
geweldig, en ontroerend!! en mooi aansluitend op deze collegereeks .
Helemaal mee eens. Alleen: de titel van de tentoonstelling is ‘De schepping van de wetenschap’, met een prachtige catalogus.
Nog even ter verduidelijking een kanttekening bij de verwijzingen van Philipp Blom naar het Bijbelboek Genesis.
In dat boek zijn twee scheppingsverhalen te vinden.
Het eerste staat in Genesis 1:1 – Genesis 2:4a.
Daar staat het fragment waarnaar Blom veelvuldig verwijst:
het mandaat van God aan de mens om te ‘heersen’.
Er worden hier twee verschilldende Hebreeuwse werkwoorden gebruikt:
– rada (met het voorzetsel ‘be’)= heerschappij voeren over, heersen over
– kavasj= onder je gezag brengen, onderwerpen
De vraag is natuurlijk hoe mensen als beeld van God dit ‘heersen’ en ‘onderwerpen’ gestalte geven.
In de context van het verhaal is in elk geval duidelijk dat dit niets van doen heeft met uibuiting van de aarde en de overige schepselen (bijzonder detail: in dit eerste scheppingsverhaal zijn zowel mensen als dieren vegetarisch!).
Het tweede scheppingsverhaal is te vinden in Genesis 2: 4b-25.
In Genesis 2: 15 staat te lezen dat God de mens in de tuin van Eden plaatst om die te bewerken / te dienen en erover te waken/te hoeden.
Als je dit vers uit het tweede scheppingsverhaal in het achterhoofd houdt bij de interpretatie van
Genesis 1:26 en Genesis 1:28 is het niet goed vol te houden dat ‘heersen’ en ‘onderwerpen’ een gewelddadig karakter zouden hebben.
Gezien de vlijmscherpe kritiek in de Bijbel zelf op gewelddadige heersers, ligt het ook niet voor de hand om aan misbruik en uitbuiting te denken.
De ‘Wirkungsgeschichte’ is natuurlijk een verhaal apart, zoals Blom laat zien.
Groet!
Marga
N. a. v. ‘de Onderwerping’ van Blom nog een tweetal bijbelse opdrachten voor de mens die ik al zoekende tegenkwam:
In de Naardense Bijbel, van Pieter Oussoren (2008), een literaire en poetische vertaling die dicht staat bij Statenvertaling van 1637:
‘Draagt vrucht, weest overvloedig, vervult de aarde en bedwingt haar.
In het kleutervertelboek voor de Bijbelse Geschiedenisvan Anne de Vries zegt God tegen Adam:
‘ Jij mag de baas zijn over alles wat ik gemaakt heb, over de vissen, de vogels en over alle dieren. Alles moet jou ge hoorzamen. En jij moet mij gehoorzamen.
En nog het volgende in het kader van de cursus:
Kunstenaar Elmou Vermijs komt op 12 maart a. s. in het filosofisch Café in Sneek. Hij licht toe wat het betekent om niet menselijke entiteiten zoals bomen centraal te stellen in denken en handelen en de dialoog aan te gaan met onze niet-menselijke omgeving. Hij onderzocht dit in een uitgebreide rechtzaak met deskundigen in het Amstelpark in Amsterdam. Hoe kan het bestaansrecht van bomen een plaats krijgen in ons systeem?
(zie website Filosofisch Café Sneek)
Ik kan iedereen de film Poor Things van Yorgos Lanthimos aanraden. Ook hgier moet de wetenschap de natuur haar geheimen ontfutselen. En er zit een mooie passage in over de opvoeding als wetenschappelijk experiment, waarbij de objectiviteit van de opvoeder ver wordt doorgevoerd.
https://www.maieutiek.nl/wp-content/uploads/2024/03/Over-God-en-natuur-uit-de-christelijke-traditie.pdf
https://www.maieutiek.nl/wp-content/uploads/2024/03/Over-God-en-natuur-uit-de-christelijke-traditie.pdf
Hierboven twee bijdragen van cursisten die wat meer tekst beslaan ik heb er een pdf van gemaakt.
Petra
Bij de zoektocht naar de hedendaagse, voorzichtige, ontwikkeling naar een meer orfische benadering van de relatie mens-natuur kan het kennisnemen van Social Ecological Systems als nieuw concept, nieuwe “ taal “…., “netwerk van betrekkingen” , wellicht helpen.
De koppeling van sociale en ecologische systemen vereist het verder gaan dan het samenbrengen van disciplinaire experts (multidisciplinariteit) en vereist transdisciplinaire concepten.
Een eerste idee van wat SES inhoudt kan worden verkregen door het lezen van onderstaande artikelen. Van elk artikel de eerste paar pagina’s volstaat wellicht al voor een globale indruk van het concept.
Biggs et al 2021:
https://www.researchgate.net/publication/352681421_What_are_social-ecological_systems_and_social-ecological_systems_research
Schoon, M.L., and S. van der Leeuw. 2015
https://www.researchgate.net/publication/277891696_The_Shift_toward_Social-Ecological_Systems_Perspectives_Insights_into_the_Human-Nature_Relationship
Een voorbeeld van toepassing van het concept SES bij het beheer van het Waddengebied is te vinden in:
https://rijkewaddenzee.nl/wp-content/uploads/2018/01/180123-PRW-RWS-Janssen-DPSIR-23-01-2018-def.pdf
Een interessant artikel van Hans den Hartog Jager over het wellicht naderende einde van het individualisme in de kunst, in de persoon van kunstenaar Anselm Kiefer stond in NRC 14/3 Cultuur p 8 en 9. In de docufilm van Wim Wenders zien we hem “….. achteloos met enorme kunstwerken schuiven en zijn doeken als een hedendaagse Prometheus met een brander bewerken”. Ik vond de expositie van Kiefer in Museum Voorlinden fascinerend, maar ook wel beangstigend. In het artikel wordt Kiefer geassocieerd met het doek der Wanderer van Caspar Friedrich, het ultieme romantische, uiterst individualistische beeld. De auteur constateert o.a. dat de trend in de hedendaagse kunst naar meer betrokkenheid met de natuur en met anderen een verschuiving weg van dat romantische individualisme inhoudt.
Vrolijke wetenschap, ik werd er zo vrolijk van, gisteren.
En toen ik thuis tijdens het losharken voelde hoe mooi onze moestuin grond is geworden, na zoveel jaar zorgvuldige verzorging (ja, care….) werd ik nog vrolijker.
Vrolijk werd ik ook van onderstaand artikel van Anna, Tsing over paddenstoelen als metgezel planten van de mensheid, opgedragen aan, en in de geest van Donna Haraway.
https://read.dukeupress.edu/environmental-humanities/article/1/1/141/8082/Unruly-Edges-Mushrooms-as-Companion-SpeciesFor
( Ik weet niet hoe dat precies werkt links, maar als je haar naam intypt en wat woorde uit de titel dan vind je het wel).
Al werkend in de tuin stond ik ook nog even stil bij Donna en haar hond. Dat is niet alleen grappig, vreemd of irritant, maar het is ook een empirisch maken van haar denken over en in verbinding. Net zoals ze ook een lezing kan beginnen met bijvoorbeeld het bedanken van de schapen die de wol voor haar trui hebben geleverd, de schapenscheerders etc.
Op de site over jonge denkers waarnaar Petra een link heeft gemaakt kwam ik Het natuurlijke is politiek tegen van Jasmijn Leeuwenkamp, over ecofeminisme. Ook daarin kwam ik het woord ‘care’ tegen, dus gelukkig, de verbinding is er al.
Tip voor de stripliefhebbers:
De laatste beer
In ‘De laatste koningin’, een gelaagde natuurvertelling over de laatste beer uit de Voor-Alpen, raakt de Franse stripmaker Jean-Marc Rochette een gevoelige snaar: de mens is de strijd met de natuur aangegaan en heeft onterecht het gevoel dat ze gewonnen heeft.
(lovende recensie in NRC 28-3-2024)
Concerto Books. 240 pagina’s hardcover. € 28,99.
Dag, Petra en allen.
Ter illustratie van het gegeven dat dieren ook emoties hebben: ik herinner me ineens het filmpje dat Bibi Dumon Tak liet zien in Zomergasten (ik meen 2022) over zwijnen die rouwen (?) om een dood jong. Heel aandoenlijk.
Als je rouwende zwijnen intypt kom je het snel tegen, het is oorspronkelijk een item van De Gelderlander.
Ook bijzonder trouwens, dat dit filmpje bij me opkwam op Stille zaterdag…
Iemand die zich met ‘Language for the future’ bezighoudt is Arita Baaijens (schrijfster, bioloog, ontdekkingreizigster) via haar ‘Living landscapes Foundation’ https://www.aritabaaijens.nl/living-landscapes/ .
UIt haar nieuwsbrief geef ik enkele activiteiten door die aansluiten bij het college.
1. Film: ‘I am the river. The river is me’, die vanaf mei in de bioscoop te zien is.
Hoofdpersonages zijn de rivier en Ned, charismatische Maori elder, die de filmcrew, clanleden en z’n hondje in kano’s meeneemt de Whanganui rivier op. Onderweg legt hij haarfijn het verschil uit tussen custodianship, hoeder van de rivier die van zichzelf is, en ownership, oftewel de rivier beschouwen als afvalput of wingewest.
2. Workshop Symbioceen en en theatervoorstelling ‘Herinner ons’ van theatergroep Gouden Haas.
7 april a.s. https://goudenhaas.nl/maak-plaats
Voor haar Nieuwsbrief zie: https://www.aritabaaijens.nl/
Lida Ruitinga.
Petra signaleert en de colleges regelmatig de rampzalige trend dat wetenschap “maar een mening” is. Ik hoop meestal dat dit beperkt blijft tot social media of kroegpraat. Maar dat is misschien ijdele hoop:
“Verkes maakt zich vooral zorgen om het risico dat hij op steeds meer plekken ziet ontstaan waar deskundigen gehoord worden: „Dit moet niet het begin zijn van een trend dat wat de experts van bijvoorbeeld het Pieter Baan Centrum zeggen maar een mening is waarvoor je ook iets anders in de plaats kan stellen.”” (NRC 19-9-2023)
Dit speelt in de zaak Pieter H die eerst in Den Haag één en later in Brunsum twee willekeurige mensen in een park doodstak. Dezer dagen is de zaak opnieuw in het nieuws doordat de veroordeelde de aanpak van het OM aanvecht. (NRC 4-4-2024)
Eerder maakte NRC een reconstructie van de gebeurtenissen en daaruit komt bovenstaand citaat. ‘Verkes’ is Robbert-Jan Verkes, psychiater en hoogleraar Forensische Psychiatrie aan de rechtenfaculteit van de Radbouduniversiteit en medeauteur van onder meer het handboek Forensische psychiatrie en de rechtspraktijk.
Nav de vraag of wolven in het wild ook zoveel dieren doden en niet opeten
Deze oplossing met een aanvulling op wat al in het college gezegd was
https://www.kijkmagazine.nl/science/waarom-doden-wolven-meer-schapen-dan-ze-eten/
meer/andere informatie? plaats het hieronder
groet, Petra
Een linkje voor wie precies wil weten hoe het zit met Stikstof Dank Lolle
https://acrobat.adobe.com/id/urn:aaid:sc:EU:f1e4223c-6ac4-46b4-aa8d-5a3d15581aa7
Ik heb het een en ander gelezen van en over Martin Heidegger en regelmatig gebeurt het mij dat, wanneer ik ergens iets lees over hem, ik denk: Heb ik een andere Heidegger gelezen of heb ik het niet goed begrepen?
Zo’n ervaring had ik bij het lezen van pagina 315 van Hadot: “In de ogen van Heidegger zijn wij eraan gewend alleen aandacht te hebben voor afgebakende objecten, de mens, de hond, de boom, de ster, de tafel. Dat zijn wat Heidegger de er-zijns noemt.”
Ik kon me al niet herinneren bij Heidegger ooit de meervoudsvorm van er-zijn gezien te heb-ben. Maar laten we eens kijken hoe de meester zelf er-zijn definieerde: “Voor dit zijnde dat we zelf telkens zijn, en dat onder andere de zijnsmogelijkheid heeft van het vragen, kiezen we de term erzijn [Dasein].” (Zijn en Tijd § 2)
En iets verder in de tekst: “Tot die zijnsgesteldheid van het erzijn behoort dan echter dat het in z’n zijn een zijnsverhouding heeft tot dit zijn. En dat wil weer zeggen dat het erzijn zichzelf op een of andere wijze en meer of minder nadrukkelijk in z’n zijn verstaat. Het is eigen aan dit zijnde dat het met en door z’n zijn voor zichzelf is ontsloten. Zijnsverstaan is zelf een zijnsbe-paaldheid van het erzijn.” (§ 4)
En nog: “Daarom drukt de benaming erzijn (…) niet het wat ervan uit, zoals dat bij tafel, huis of boom het geval is, maar het zijn.” (§ 9)
Ja, voor je het weet raak je verstrikt in de heideggeriaanse tovertaal. Als ik het op z’n boeren-fluitjes mag zeggen: een boom, een ster of een tafel zijn niet bezig met de vraag ‘Wat doe ik hier eigenlijk?’. En tegelijkertijd moet ik er bij zeggen: dat weten we niet zeker (en u merkt dat ik de hond voor de zekerheid al buiten de opsomming heb gelaten).
Heidegger probeert met de term ‘erzijn’ een formeel (leeg) begrip te creëren, waardoor hij de vraag naar het zijn (‘de zin van zijn’) zo open mogelijk kan stellen. Als je, zoals Hadot doet, die term gaat opvullen met concrete zijnden, schoffel je de opzet van Heidegger onderuit.
Als ik zo vrij mag zijn en iemand nog begrijpt wat ik bedoel… 😊
Heidegger maakt wel duidelijk dat er juist in de zijnden een ‘zijn’ verborgen ligt en vindt dat juist de vanzelfsprekendheid daarachter bevraagd moet worden. Zie bijvoorbeeld in hst 1 paragraaf 3 met als voorbeelden de hemel is blauw, ik ben verheugd.
Dat zijn schrijfstijl en de reikwijdte van zijn denken heeft geleid tot vele interpretaties is zeker ook het geval.
Groet, Petra
Dank je voor de beantwoording. Ik besef dat ik weer tamelijk bijdehand was in mijn verhaal, hoewel het steeds nuttig blijft te proberen gedachten en kritische opmerkingen onder woorden te brengen.
Heidegger blijft mij intrigeren, hoe pover mijn begrip ook steeds weer blijkt.
Er is in Nederland een ambassade van de Noordzee bestaande uit wetenschappers en kunstenaars die zich sterk maakt om de rechten en de klanken en de geuren en de historie van de Noordzee te laten horen in het publieke debat : http://www.ambassadevandenoordzee.nl
In NRC van 4 april staat een interview met de Finse kunstenaar Eija-Liisa Ahtila over “Kunst met Bomen”.
Best interessant i.v.m. het door o.a. Melvyn Sheldrake onderzochte mycelium, zoals besproken in “De Onderwerping” van P.Blom. Zij wil in haar werk meer aandacht creëren voor het niet-menselijk drama, aldus de inleiding van het artikel . De expositie “Door de bomen het bos” met werk van Ahtila en anderen is t.m. 15 september te zien in het Kröller-Müller Museum, Otterlo.
Waarom zou Petra het wel altijd hebben over ‘De Waal’ en nooit over ‘Ten Bos’? Wat heeft René haar misdaan dat ze zo kortaf over hem is?
In de literatuuropgave van de slottekst probeert ze het een beetje goed te maken: drie van de vier keer is het ‘F. Waal’ en ‘R.t.Bos’ 🙂
https://www.radioviainternet.nl/podcasts/poezie-vandaag/2024/ik-bemoei-me-niet-met-de-natuur-ik-ben-de-natuur-eelkje-c-bosch?utm_source=podcast-alert&utm_medium=email&utm_campaign=alert_poezie-vandaag&utm_term=poezie-vandaag&utm_content=ik-bemoei-me-niet-met-de-natuur-ik-ben-de-natuur-eelkje-c-bosch
Gedicht over de verhouding van de mens en (de rest van) de natuur.
Dag Petra,
Ik kijk graag naar de documentaires van Fryslan dok.
Zaterdag 13 april 15.30 uur op NPO 2 een interessante docu over bomen.
https://www.maieutiek.nl/wp-content/uploads/2024/04/recensies.jpg
https://www.maieutiek.nl/wp-content/uploads/2024/04/Milieufilosoof-Glenn-Albrecht-‘De-strijd-om-klimaatverandering-vraagt-om-nieuwe-woorden-Trouw.pdf
Twee recensies Dank Marijke
Nu in Omniversum Den Haag:
https://www.museon-omniversum.nl/en/film/fungi-web-of-life
Bedankt voor de tip! Ik ben meteen de vrijdag er heen geweest en heb er erg van genoten!
Wellicht heb je hem genoemd: in 1972 heeft Christopher Stone een artikel geschreven, getiteld Should trees have standing? Hij bepleit hierin een vorm van voogdijschap om op deze manier rechten te geven aan de natuur.
In Nederland is onlangs een stichting opgericht die zich inzet voor rechten voor de natuur. Op de website rechtenvoordenatuur valt meer te lezen over hun projecten.
Hoi Petra, ik zou nog een link sturen over Suzanne Simard die al in 1997 een PHD schreef over het worldwide web maar toen verguisd werd. Ik las voor het eerst over haar in het boek The Overstory van Richard Powers (over 9 personen met een bijzondere relatie met bomen en natuur waarin zij 1 van de beschreven personen is. Hij heeft haar verhaal verteld maar daarna e.e.a. verzonnen over het verloop van haar leven maar ik heb genoten van dat boek. En het verhaal van iemand die iets bijzonders ontdekt en gelijk wordt afgeserveerd komt helaas vaker voor in de wetenschap. Ik heb erg genoten van de cursus. Ik wil me gaag verder verdiepen hierin, zal me in ieder geval voor de zomer cursus opgeven.
Met vriendelijke groet, Madelon
suzannesimard.com
Een mooi gedicht om mee af te sluiten, te pauzeren en te gaan reflecteren in de natuur! (Let vooral ook op de prometisch en orfische tegenstelling van de laatste twee alinea’s. )
The Tables Turned
By William Wordsworth
Up! up! my Friend, and quit your books;
Or surely you’ll grow double:
Up! up! my Friend, and clear your looks;
Why all this toil and trouble?
The sun above the mountain’s head,
A freshening lustre mellow
Through all the long green fields has spread,
His first sweet evening yellow.
Books! ’tis a dull and endless strife:
Come, hear the woodland linnet,
How sweet his music! on my life,
There’s more of wisdom in it.
And hark! how blithe the throstle sings!
He, too, is no mean preacher:
Come forth into the light of things,
Let Nature be your teacher.
She has a world of ready wealth,
Our minds and hearts to bless—
Spontaneous wisdom breathed by health,
Truth breathed by cheerfulness.
One impulse from a vernal wood
May teach you more of man,
Of moral evil and of good,
Than all the sages can.
Sweet is the lore which Nature brings;
Our meddling intellect
Mis-shapes the beauteous forms of things:—
We murder to dissect.
Enough of Science and of Art;
Close up those barren leaves;
Come forth, and bring with you a heart
That watches and receives.