Compassie
Rond het jaar 500 voor Christus krijgt het begrip compassie betekenis op het gehele Eurazische continent. Vandaag de dag is de aandacht voor compassie weer gewekt door iemand als Karin Armstrong die haar prijs voor de door haar gehouden TEDtalk over dit thema omzette in de ‘Charter for Compassion’.
De denker die de compassie van een filosofische basis voorzag, was Karl Jaspers. Hij was een belangrijk inspirator voor het denken van Hannah Arendt die de compassie een politiek-maatschappelijke vorm wist te geven. Karl Jaspers schreef in de vijftiger jaren van de vorige eeuw het boek ‘Die Achsenzeit’, de axiale tijd. Hierin laat hij zien hoe op het hele Eurazische continent in de periode van 800 tot 200 BCE. een omvattende verandering in het denken en doen van mensen plaatsvond en hoe zich dat toonde in de vorming van nieuwe levensbeschouwingen en religies. In een betrekkelijk korte tijd zien we hoe overal denkwijzen ontstaan die een belangrijk element met elkaar gemeen hebben; de compassie. Waardoor en waarom ontstaat die gemeenschappelijke ontwikkeling en wat vertelt dit ons over onze tijd? Hannah Arendt ziet enerzijds het belang van compassie in de moderne samenleving, maar constateert ook dat compassie, voortkomend uit medelijden, een vluchtig, misschien zelfs wispelturig, karakter heeft. Zij pleit dan ook, als politiek denkster, voor een vorm die in politiek en wetgeving verankerd kan worden. Zij geeft de compassie de betrouwbare en duurzame vorm van de solidariteit. Wat evenwel overblijft is de onmacht om diegenen die niet tot een politiek of maatschappelijk systeem horen, ook de duurzame betrouwbaarheid van de solidariteit te bieden. Arendt constateert al dat statenlozen en vluchtelingen niet beschermd worden door de wetgeving van nationale overheden en daarmee misschien wel als laatste strohalm een beroep moeten doen op compassie.
Wat is compassie? Is het medelijden in alle mogelijke vormen of is het beter te begrijpen als solidariteit, zoals Hannah Arendt dat beschrijft? Levert compassie ons over aan de macht van de zwakke van Nietzsche, of is compassie in de kern van de begrepen betekenis juist een teken van menselijke kracht en macht? Deze vragen zullen aan de orde komen in deze driedaagse.
Ook zullen we ingaan op de bevindingen van de wetenschap waarin wordt geconcludeerd dat de empathie van nature voor groepswezens de fysieke voorwaarde is voor compassie, maar daar zeker niet noodzakelijk toe hoeft te leiden.
Armstrong zegt dat compassie een natuurlijke eigenschap van de mens is, maar ze is ook van mening dat dit niet genoeg is. Het is een vermogen dat moet worden gekoesterd en ontwikkeld. In haar boek Compassie besteedt ze ruim aandacht aan de visie op compassie vanuit de verschillende culturele achtergronden.
In deze driedaagse cursus zullen we ingaan op de rol en betekenis van het begrip compassie en langs de lijnen van informatie en dialoog een heldere en praktische analyse maken van deze eigenschap.
De cursus is in het Etty Hillesumcentrum in Deventer