Een analyse van de huidige problemen met betrekking tot de democratie aan de hand van de Tocqueville.
Alexis de Tocqueville is een Frans denker uit het begin van de 19de eeuw die een analyse van de jonge democratieën van Frankrijk en Amerika heeft geschreven. Daarin beschrijft hij welke problemen op de langere duur in de democratie zullen ontstaan doordat de waarden die de democratie vormgeven zozeer strijdig zijn aan elkaar dat de kwaliteit van de democratie er in de loop van de tijd door zal worden geschaad. Hij werkt uit hoe de waarden van gelijkheid en vrijheid in hun ontwikkelde vorm elkaar uitsluiten. Immers, absolute vrijheid van de individuen sluit gelijkheid uit en absolute gelijkheid maakt de vrijheid onmogelijk omdat er dan een norm ligt die de ruimte voor vrijheid verbiedt. In de aanvang van de democratie ziet de Tocqueville hoe burgers en democratie elkaar steunen en versterken. De overheid biedt de burger de mogelijkheden om zijn eigenbelang na te streven en de toenemende welvaart van de burgers maakt de democratie sterker en groter. Er ontstaat echter een moment waarop de overheid de burger eerder gaat beperken dan stimuleren en dat de burger de overheid meer en meer gaat zien als een instantie waar hij zijn rechten kan halen. In die verstoring van de verhouding tussen burger en overheid ontstaat wat de Tocqueville ‘mild despotisme’ noemt. Dit betekent dat de overheid meer en meer controle op de handel en wandel van de burger gaat uitoefenen en dat de burger meer en meer gaat zoeken naar mogelijkheden voor eigen gewin in de overheidsruif. In plaats van een vertrouwensrelatie tussen burger en overheid ontstaat wederzijds wantrouwen en ontstaat het idee dat overheid en burgers verschillende belangen hebben. In de lezing gebruiken we de analyse van de Tocqueville om de spanningen binnen de huidige democratie en de verzorgingsstaat te verhelderen.