We hebben ons sinds de zestiger jaren gericht op ‘jezelf zijn’ of ‘jezelf worden’. Nu staat het project van ‘jezelf zijn’ onder druk.
De wetenschap zelf legt bloot dat wij eerder het product zijn van processen in ons brein en onbewuste reacties op onze omgeving dan dat er sprake is van in vrijheid genomen besluiten. Met de komst van het functioneel MRI lijkt er een wending plaats te vinden in de benadering van de menswetenschappen die verregaande consequenties heeft. Bij die consequenties staan we naar mijn mening te weinig stil.
Nog maar heel kort geleden was “iets tussen de oren hebben” een teken dat het niet echt een ziekte betrof. ‘Tussen de oren’ was synoniem voor ‘geen reëel probleem’. Nu lijkt het wel alsof wie wij zijn voor een groot deel wordt toegeschreven aan neurobiologische of neurofysiologische processen en zich dus juist ‘tussen de oren’ afspeelt. Nu lijken er geen andere reële gebeurtenissen te zijn, dan die ‘tussen onze oren’.
Zijn wij ons brein? Is het zo dat wij nauwelijks in de hand hebben wat wij doen?
Wat betekent de wending naar de neurologie voor ons zelfbeeld? Is er nog sprake van persoonlijke verantwoordelijkheid? Kunnen we nog wel spreken van een ‘zelf’ en zo ja, wat bedoelen we daar dan mee?
Het veranderende zelfbeeld van de mens is geen abstract probleem, maar heeft directe en verstrekkende gevolgen voor persoonlijke relaties maar ook voor de inrichting van onze maatschappij.